Türkiye 2023 seçimlerine kilitlenirken Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yeniden adaylığı konusunda tartışmalar sürüyor. Türkiye, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından sık sık Haziran 2023'te yapılacağı söylenen ama erken seçim ihtimalinin de göz ardı edilmediği bir seçim atmosferi içinde. Seçime en uzak ihtimalle 8 ay varken Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bir daha aday olup olamayacağı sorusunun cevabı net değil. Bir çok hukukcuya göre Erdoğanın üçüncü kez seçilmesi Anayasaya göre imkansız. Recep Tayyip Erdoğan'ın, anayasa değişikliği olmadan bir kez daha cumhurbaşkanlığına aday olamayacağını savunuyorlar.

Bazı siyasetciler de Erdoğanın yeni sistemle seçildiğini öncekileri saymamak gerekir diye bir çıkış yolu arıyorlar.

Türkiye'de 2017 yılında yapılan anayasa değişikliği ile kabul edilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, 2018 yılından itibaren uygulanmaya başlandı.

Evet, 2017’de Anayasa’da değişiklik yapıldı, yani Anayasa değişmedi. Bunun anlamı şudur: 7 Kasım 1982’de 2907 sayılı Kanun ile kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası yürürlükte. Zaman içinde yapılan değişiklikler, Anayasa’nın yürürlüğünü hiçbir zaman kesintiye uğratmadı ve etkileri, yalnızca değiştirilen maddeler ile sınırlı kaldı. Anayasa’nın bağlayıcı ve üstünlüğü, “Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır” hükmü (md.11) ile teyit edilmektedir.”

Anayasa Hukuku Profesörü  Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu, Erdoğan'ın aday olabilmesi için tek bir yol olduğunu söyledi. Cumhuriyet’ten Ebru Birçak Edebali'ye konuşan   Korkut Kanadoğlu anayasanın bu konuda çok açık olduğunu, bir kişinin 3 kez cumhurbaşkanlığı görevini yürütemeyeceğini anlattı. Kanadoğlu, Erdoğan'ın 3. kez cumhurbaşkanı olabilmesi için görev süresi bitmeden Meclis'in 360 oyla seçim kararı  alması gerektiğini söyledi.

 ERKEN SEÇİM KARARI ASIL SEÇİM TARİHİNDEN HEMEN ÖNCE ALINIRSA?

 Prof. Dr. Kanadoğlu erken seçim kararının son ana bırakılmasının Anayasanın arkasından dolanmak olacağını, muhalefetin bu hamleye karşı çıkması gerektiğini hatırlattı. Kanadoğlu, "Siyaseten 'Anayasaya karşı hile yapılması meşru görülemez' denmeli." ifadelerini kullandı. Kanadoğlu, son anda yapılacak bir erken seçime karşı çıkmanın sandıktan kaçmak değil, sandığın meşru ortamda kurulmasını sağlayacak bir yorum olduğunu söyledi. 

 "ANAYASADAKİ HÜKMÜ KEYFİ YORUMLAMAK..."

İktidar kanadı ise erken seçim ihtimalinin dışında sistem değişikliğini öne sürerek Erdoğan'ın görev süresinin 2018 itibarıyla başladığını, iki dönem kuralının da o tarihten sonra işlemeye başlayacağını savunuyor. Anayasada bu görüşü destekleyecek bir değişiklik yapılmadığını hatırlatan Kanadoğlu ise "Aynı maddede cumhurbaşkanının aday olma niteliklerine, görev süresine, kaç kez seçileceğine dair bir değişiklik söz konusu değil. Anayasadaki açık hükmü değiştirecek şekilde yepyeni bir anayasa yapılmış gibi maddeyi okumamız doğru olmaz. Anayasadaki hükmü, keyfi yorumlamak anayasa hukukuyla bağdaşmamakta." dedi.

 Eski Anayasa Mahkemesi Raportörü Prof.Dr. Osman Can "Yazılmadığı için biz 'bu yepyeni bir dönemdir ve eski dönemler geçerli değildir' gibi bir hükme ulaşamıyoruz. Önceki cumhurbaşkanlığı fonksiyonunun aslında geçerli olduğunu kabul etmemiz gerekir. Düzenleyici hüküm olmaması o anlama gelmez dense bile anayasa değişikliğinde bir geçici düzenleyici hüküm getirilmiş aslında. Mesela cumhurbaşkanının partisine yönelik siyaset yasağı kalkmış. Yani o sırada eski sisteme göre cumhurbaşkanı olan aynı kişi mevcut sistemin olanaklarını hemen kullanmaya başlamış. Yani mevcut cumhurbaşkanının şahsında bir süreklilik var. Süreklilik varsa 2014'teki seçimi de saymak zorunda kalabiliriz."
Siyasetçi-yazar Fikri Sağlar, anayasaya göre Recep Tayyip Erdoğan'ın üçüncü kez cumhurbaşkanı adayı olamayacağını söyledi. Bunun tek istisnasının meclisin 360 oyla seçim kararı alması olduğunu öne süren Sağlar, "Bu sayıya AKP+MHP oyları yetmiyor. Buna rağmen YSK Erdoğan'ın adaylığını onaylarsa anayasa suçu işler, seçim meşru olmaz." diyor.
"Erdoğan'ın yeniden aday olmasını sağlayabilecek tek merci TBMM'dir"

Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı ve Anayasa Hukuku Profesörü Ece Göztepe Çelebi cumhurbaşkanının görev süresi ile ilgili anayasanın 116. maddenin 3. fıkrasında yer alan 'ikinci dönem istisnası'na dikkat çekerek meclisin 5'te 3 oranla erken seçim kararı alması halinde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yeniden aday olabileceğini hatırlatıyor.

ANAYASA HUKUKÇULARINA GÖRE 'ÜÇÜNCÜ KEZ ADAY OLAMAZ ANCAK...'

Anayasa Hukuku Profesörü Dr. İbrahim Ö. Kaboğlu, “Madde 101/2’ye göre bu sorunun yanıtı açık: Görevdeki Cumhurbaşkanı, 3. kez aday olamaz. Ancak, bu kesin kurala, 2017 Anayasa değişikliği sırasında 'koşula bağlı' bir istisna getirildi."

Bu 3 koşul ise şöyle:

- Görev süresi erdiğinde

- Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verir ise

- Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) seçimlerin yenilenmesine karar verirse. Bunun koşulu üçte iki çoğunluktur. 

Teknik bir hukuk meselesi olarak değerlendirdiğimizde konu açık ve net değil. 'Erdoğan'ın adaylığını koyması imkansızdır ve bu anayasaya tamamen aykırıdır' demek zor. Yani metodoloji ile incelenmesi ve yorumlanması gerekiyor. Ama başta dediğim gibi ortada hukuk yoksa neyi nasıl yorumlayacağız bunu hatırda tutmak zorundayız