Fransa ile ülkenin pasifikteki sömürgelerinden özerk bölge Yeni Kaledonya arasındaki kriz büyümeye devam ediyor.

Fransa Yeni Kaledonyanın Demokrafik yapısını bozmak ve 25 bin Fransız vatandaşına oy kullandırmak için Anayasayı değiştirmeye çalışıyor.

Yeni Kaledonya’da bir süredir devam eden protesto gösterilerinde en az dört kişi hayatını kaybetti. Olağanüstü hal ilan edilen adada eylemciler ellerinde Azerbaycan bayraklarıyla protesto gösterilerine devam ediyor. Fransa ise Azerbaycan’ın adadaki protestoları kışkırttığını iddia ediyor.

Azerbaycan ise adadaki protestoların sorumluluğunu üstlenmiyor ve Fransa’nın iddialarını reddediyor. Fransa ile Azerbaycan arasında son zamanlarda sürmekte olan gerilimin son tartışması Yeni Kaledonya’daki protestolar oldu. Fransa daha önce de Bakü yönetimini “halkı yanıltan yalan bilgi yaymakla” suçlamıştı.

Protesto gösterilerinde aniden beliren Azerbaycan bayrakları…

Fransa, Bakü yönetimini suçlarken adadaki protesto gösterilerinde aniden beliren Azerbaycan bayraklarını kanıt olarak gösteriyor. Protesto gösterilerinde adadaki bağımsızlık yanlısı Melanezyalı  Kanakların sembollerinin yanında Azerbaycan bayrakları da yer alıyor.

Fransa İçişleri Bakanı Gérald Darmanin France 2’ye verdiği demeçte “Bu hayal ürünü değil, bu gerçek. Bazı bağımsızlık yanlısı grup liderlerinin Azerbaycan ile anlaşmış olmalarından dolayı üzüntü duyuyorum. Eğer Azerbaycan iç işlerimize karışmışsa şunu söylemek gerekiyor: Fransa kendi topraklarında egemenliğe sahip bir devlettir.”

Azerbaycan ise iddiaları reddetti. Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ayhan Hacızade, “Arkasını dolduramayacakları ve kanıtları bile olmadığı bu iddiaların hepsini reddediyoruz. Azerbaycan ile Yeni Kaledonya’da bağımsızlık mücadelesi veren liderler arasında herhangi bir bağlantı olduğu iddiasını tamamen reddediyoruz” dedi.

İki ülkenin yetkilileri tüm bu tartışmaları sürdürürken sosyal medyada yayınlanan görsel ve videolarda protestocuların Azerbaycan bayrağı baskılı giysiler giydiği görülüyor. Bu görseller tüm dikkatleri daha önce Yeni Kaledonya’daki bağımsızlık yanlısı liderlerle ilişkisi bulunan Azerbaycan’a yöneltti.

Azerbaycan’ın Kaledonyalı bağımsızlık yanlılarıyla ilişkisi ne?

Azerbaycan geçtiğimiz yıl Temmuz 2023’te Martinik, Fransız Guyanası, Yeni Kaledonya ve Fransız Polinezyası gibi Fransız topraklarındaki ayrılıkçıları başkente çağırmıştı. Bakü’ye çağırılan liderler, daha önce de Fransa topraklarındaki özgürlük mücadelelerine destek verdiğini açıkça beyan eden Baku Initiative Group (Bakü İnisiyatifi Grubu) tarafından yürütülen bir konferansa katıldı.

Bakü İnisiyatifi Grubu geçtiğimiz hafta bir açıklama yayımladı, açıklamada “Kaledonya’daki Kanaklı dostlarımızın bağımsızlık mücadelesini destekliyoruz” ifadelerini kullandı.

Öte yandan Fransa hükümetinden ismini vermeyen bir kaynak Azerbaycan yanlısı bir sosyal medya hesabının 15 Mayıs Çarşamba günü editlenmiş bir video paylaştığını, videoda iki polis memurunun ölü bir Kanaklının üstüne silah doğrulttuğunu gösterdiğini söyledi. Kaynak bu videonun halkı yanıltmak için yanlış bilgi yayan videolardan yalnızca birisi olduğunu belirterek şunları söyledi:

“Bu oldukça güçlü ve kapsamlı bir sosyal medya kampanyası. Yalnızca bu hesaptan yaklaşık dört bin gönderi paylaşıldı. Daha önceki karalama kampanyasında kullandıkları teknikleri yeniden ortaya sürüyorlar.”

Azerbaycan ile Fransa arasındaki gerilim ne zaman başladı?

Fransa ile Azerbaycan arasındaki gerilim 2020’deki savaşla beraber artmaya başladı, Azerbaycan’ın 2023’te Dağlık Karabağ’ın kontrolünü geri almak için Ermeni gruplara yönelik başlattığı saldırılar ile birlikte gittikçe derinleşti.

Fransa’nın dış politikası geleneksel olarak Ermenistan tarafında yer alıyor. Azerbaycan ise Ermenistan’ın tarihsel düşmanlarından biri. Fransa nüfusu ayrıca oldukça geniş bir Ermeni diyasporası bulunduruyor.

Fransa İçişleri Bakanı Darmanin, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev hakkında “diktatör” ifadesini kullanıyor.

Fransa ile Yeni Kaledonya arasındaki son gerginlik neden patlak verdi?

Fransa’nın 1998’de imzaladığı Nouméa Anlaşması, Yeni Kaledonya’nın kademeli özerkliğine giden yolu açmıştı. Bu anlaşma  Yeni Kaledonya’nın kendine özgü bir politik statü kazanmasını sağladı. Anlaşma temel olarak Yeni Kaledonya’da “özerklik” ilkesinin uygulanmasını öngörüyordu.

Bu anlaşma hükümleri uyarınca, il seçimlerinde oy kullanma hakkı 1998’den önce Yeni Kaledonya’da ikamet eden kişiler ve onların çocuklarıyla sınırlandırılmıştı. Bu maddenin amacı ise adada azınlık nüfusu haline gelen Kanaklara daha fazla temsil hakkı vermekti.

Fransa hükümeti bu anlaşmanın maddesini antidemokratik bularak bu maddede değişiklik öngören bir tasarıyı parlamentoya sundu. Bu tasarıya göre Yeni Kaledonya’da 10 yıldır yaşayan kişiler de il seçimlerinde oy kullanabilecek.

Fransa milletvekilleri bu yasa değişikliğini onayladı ancak Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron,  bu değişikliğin yasalaşmasını geciktireceğini ve bölge halkının temsilcilerini müzakere yoluyla bir çözüme ulaşılması için Paris’e davet edeceğini söyledi. Müzakerelerin hazirana kadar sonuca ulaşmasını umduğunu açıklayan Macron, sonuca ulaşılmazsa bu yasa değişikliğini onaylayacağını söyledi.

Kanaklılar bu aysa değişikliğinin halihazırda azınlık kalan nüfusun bağımsızlık talebini gölgeleyeceğini iddia ediyor. Nouméa Anlaşması ayrıca adada bağımsızlık referandumu yapılmasını öngörüyordu. Adada 2018, 2020 ve 2021’de olmak üzere toplam 3 kez bağımsızlık için referandum düzenlense de bağımsızlık yanlılarının oylarının yüzde 50’yi geçmemesi nedeniyle sandıktan hep “hayır” oyu çıktı.

Adada son iki gündür artan şiddet olaylarında yaklaşık 200 iş yeri ve 50’den fazla araç ateşe verildi, ölenlerin sayısı ise beşe yükseldi. Protesto gösterilerinde 130 kişi gözaltına alındı ve 60’tan fazla güvenlik görevlisi yaralandı.

Artan şiddet olayları nedeniyle Yeni Kaledonya’da olağanüstü hal ilan edildi.

Yeni Kaledonya, Büyük Okyanus’un güneybatısında, Avustralya’nın yaklaşık bin 500 kilometre doğusunda yer alan bir ada ülkesi. Fransa’nın 1853’te ilhak ettiği ve 1946’ya kadar sömürge toprağı olarak yönettiği ada, daha sonra Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu içerisinde yer aldı.

Yeni Kaledonya'nın yerel halkı Kanaklar, yaklaşık 300 bin olan Ada nüfusunun yaklaşık yarısınıı oluşturuyor.

Fransız hükümeti anayasa değişikliği tasarısı ile demokrafik dengeyi bozup  Ada'daki 25 binden fazla Fransız'ın seçimlerde oy kullanmasının yolunu açmak istiyor.

Kaynak: Guardian, Reuters VT