Bu çarpıcı bulgu, el yazmalarının tarihi, kökeni ve kim tarafından yazıldıkları hakkındaki kabul görmüş mevcut fikirleri sorgulatabilir.
Hollanda’daki Groningen Üniversitesi’nden araştırmacılar, Ölü Deniz Parşömenleri'nin çoğunun önceki tahminlerden daha eski olabileceğini ve içerdiği bazı kutsal metinlerin, orijinal yazarlarının yaşadığı döneme kadar uzanabileceğini ortaya koydu.
Bu çarpıcı bulgu, el yazmalarının tarihi, kökeni ve kim tarafından yazıldıkları hakkındaki kabul görmüş mevcut fikirleri sorgulatabilir.
1940'lı yılların sonlarında Yahudiye Çölü’ndeki Qumran mağaralarında Bedevi çobanlar tarafından bulunan parşömenler, hukuki belgelerden İbranice Kutsal Kitap parçalarına kadar uzanan çok çeşitli metinler içeriyor.
Bu parşömenler, çoğu İbranice yazılan Eski Ahit'in ve genel olarak Hıristiyanların kutsal kitabı İncil'in evrimini anlamada etkili olduğu kanıtlanmış en eski Yahudi metinleri.
Söz konusu belgelerin MÖ üçüncü yüzyıl ile MS ikinci yüzyıl arasına tarihlendiği düşünülüyordu. Ancak yeni araştırma bazı parşömenlerin düşünüldüğünden 50 yıl veya bir asır kadar daha eski olduğunu gösterdi.
Daniel Kitabı'nın yazarları
Prof. Mladen Popovic liderliğindeki ekip, yapay zeka destekli yeni bir analiz yöntemiyle bu parşömenlerin yaşlarını yeniden değerlendirdi. Popovic, “Sanki bir zaman makinesine binmişiz gibi, 2 bin yıl önce yaşamış bu insanlarla tokalaşabiliyoruz. Artık onları zamansal açıdan çok daha doğru bir yere oturtabiliyoruz,” dedi.
Araştırmacılar, daha önce parşömenlerde okuma kolaylığı sağlamak için kullanılan kastor yağı kalıntılarının radyokarbon tarihleme sonuçlarını etkileyebileceğini tespit etti. Bu nedenle 30 örnekten oluşan bir grup üzerinde detaylı temizlik işlemi yapılarak yeniden radyokarbon tarihleme uygulandı.
Sonuçta 27 örnek başarıyla tarihlendirildi. Bulgular, bazı parşömenlerin daha genç, ancak çoğunun önceki analizlere kıyasla daha eski olduğunu ortaya koydu.
Araştırmada özellikle de İncil'in Daniel Kitabı'na ait ayetler içeren 4Q114 numaralı parşömenin düşünüldüğünden daha eski olması dikkat çekiciydi. Zira bu parşömen, muhtemelen Daniel'in Kitabı'nın yazarı hayattayken yazılmıştı.
Bu da söz konusu belgenin İncil'i oluşturan kişiler tarafından yazılmış olabileceği ihtimalini gündeme getirdi. Ancak bunu kanıtlamak şimdilik mümkün değil.
Popovic, "Bu çok heyecan verici, çünkü İncil'i yazan ellerle aynı yakınlıkta oluyorsunuz,” dedi.
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Galatasaray | 36 | 30 | 1 | 5 | 91 | 31 | 95 | +60 |
2 | Fenerbahçe | 36 | 26 | 4 | 6 | 90 | 39 | 84 | +51 |
3 | Samsunspor | 36 | 19 | 10 | 7 | 55 | 41 | 64 | +14 |
4 | Beşiktaş | 36 | 17 | 8 | 11 | 59 | 36 | 62 | +23 |
5 | Başakşehir FK | 36 | 16 | 14 | 6 | 60 | 56 | 54 | +4 |
6 | Eyüpspor | 36 | 15 | 13 | 8 | 52 | 47 | 53 | +5 |
7 | Trabzonspor | 36 | 13 | 11 | 12 | 58 | 45 | 51 | +13 |
8 | Göztepe | 36 | 13 | 12 | 11 | 59 | 50 | 50 | +9 |
9 | Çaykur Rizespor | 36 | 15 | 17 | 4 | 52 | 58 | 49 | -6 |
10 | Kasımpaşa | 36 | 11 | 11 | 14 | 62 | 63 | 47 | -1 |
11 | Konyaspor | 36 | 13 | 16 | 7 | 45 | 50 | 46 | -5 |
12 | Alanyaspor | 36 | 12 | 15 | 9 | 43 | 50 | 45 | -7 |
13 | Kayserispor | 36 | 11 | 13 | 12 | 45 | 57 | 45 | -12 |
14 | Gaziantep FK | 36 | 12 | 15 | 9 | 45 | 50 | 45 | -5 |
15 | Antalyaspor | 36 | 12 | 16 | 8 | 37 | 62 | 44 | -25 |
16 | Bodrum FK | 36 | 9 | 17 | 10 | 26 | 43 | 37 | -17 |
17 | Sivasspor | 36 | 9 | 19 | 8 | 44 | 60 | 35 | -16 |
18 | Hatayspor | 36 | 6 | 22 | 8 | 47 | 74 | 26 | -27 |
19 | Adana Demirspor | 36 | 3 | 28 | 5 | 34 | 92 | 2 | -58 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Kocaelispor | 38 | 21 | 8 | 9 | 68 | 41 | 72 | +27 |
2 | Gençlerbirliği | 38 | 19 | 8 | 11 | 57 | 34 | 68 | +23 |
3 | Fatih Karagümrük | 38 | 19 | 10 | 9 | 55 | 36 | 66 | +19 |
4 | İstanbulspor | 38 | 20 | 14 | 4 | 67 | 38 | 64 | +29 |
5 | Bandırmaspor | 38 | 17 | 8 | 13 | 52 | 45 | 64 | +7 |
6 | Erzurumspor FK | 38 | 19 | 12 | 7 | 53 | 31 | 64 | +22 |
7 | Boluspor | 38 | 17 | 11 | 10 | 66 | 40 | 61 | +26 |
8 | Iğdır FK | 38 | 16 | 12 | 10 | 57 | 33 | 58 | +24 |
9 | Amed SK | 38 | 14 | 9 | 15 | 43 | 35 | 57 | +8 |
10 | Çorum FK | 38 | 14 | 12 | 12 | 49 | 45 | 54 | +4 |
11 | Ümraniyespor | 38 | 14 | 13 | 11 | 48 | 42 | 53 | +6 |
12 | Esenler Erokspor | 38 | 13 | 12 | 13 | 53 | 50 | 52 | +3 |
13 | Sakaryaspor | 38 | 13 | 13 | 12 | 48 | 54 | 51 | -6 |
14 | Keçiörengücü | 38 | 14 | 15 | 9 | 60 | 53 | 51 | +7 |
15 | Manisa FK | 38 | 14 | 18 | 6 | 50 | 52 | 48 | -2 |
16 | Pendikspor | 38 | 13 | 16 | 9 | 45 | 51 | 48 | -6 |
17 | MKE Ankaragücü | 38 | 14 | 18 | 6 | 49 | 48 | 48 | +1 |
18 | Şanlıurfaspor | 38 | 11 | 20 | 7 | 45 | 55 | 40 | -10 |
19 | Adanaspor | 38 | 7 | 22 | 9 | 32 | 75 | 30 | -43 |
20 | Yeni Malatyaspor | 38 | 0 | 38 | 0 | 14 | 153 | 21 | -139 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Sarıyer | 34 | 25 | 2 | 7 | 80 | 22 | 82 | +58 |
2 | Batman Petrolspor | 34 | 26 | 6 | 2 | 64 | 24 | 80 | +40 |
3 | GMG Kastamonuspor | 34 | 19 | 3 | 12 | 57 | 29 | 69 | +28 |
4 | Adana 01 Futbol Kulübü | 34 | 19 | 7 | 8 | 62 | 30 | 65 | +32 |
5 | Altınordu | 34 | 16 | 7 | 11 | 57 | 35 | 59 | +22 |
6 | Beykoz Anadolu | 34 | 15 | 11 | 8 | 47 | 46 | 53 | +1 |
7 | İskenderunspor A.Ş. | 34 | 13 | 10 | 11 | 49 | 38 | 50 | +11 |
8 | 1461 Trabzon FK | 34 | 13 | 13 | 8 | 44 | 37 | 47 | +7 |
9 | Fethiyespor | 34 | 11 | 13 | 10 | 32 | 40 | 43 | -8 |
10 | 24Erzincanspor | 34 | 10 | 13 | 11 | 45 | 52 | 41 | -7 |
11 | Kırklarelispor | 34 | 10 | 14 | 10 | 42 | 44 | 40 | -2 |
12 | Sincan Belediye Ankaraspor | 34 | 10 | 15 | 9 | 44 | 40 | 39 | +4 |
13 | İnegölspor | 34 | 10 | 13 | 11 | 42 | 51 | 38 | -9 |
14 | Kepezspor FAŞ | 34 | 9 | 16 | 9 | 37 | 46 | 36 | -9 |
15 | Isparta 32 Spor | 34 | 7 | 15 | 12 | 33 | 51 | 33 | -18 |
16 | Karaköprü Belediyespor | 34 | 7 | 19 | 8 | 39 | 52 | 29 | -13 |
17 | Altay | 34 | 10 | 20 | 4 | 33 | 64 | 25 | -31 |
18 | Hes İlaç Afyonspor | 34 | 0 | 33 | 1 | 6 | 112 | 5 | -106 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Bursaspor | 30 | 21 | 2 | 7 | 64 | 17 | 70 | +47 |
2 | Karşıyaka | 30 | 18 | 6 | 6 | 56 | 28 | 60 | +28 |
3 | Muş Spor Kulübü | 30 | 16 | 4 | 10 | 48 | 24 | 58 | +24 |
4 | Belediye Kütahyaspor | 30 | 17 | 6 | 7 | 57 | 37 | 58 | +20 |
5 | Düzcespor | 30 | 16 | 6 | 8 | 40 | 27 | 56 | +13 |
6 | Silifke Belediye Spor | 30 | 14 | 9 | 7 | 51 | 36 | 49 | +15 |
7 | Anadolu Üniversitesi | 30 | 13 | 9 | 8 | 39 | 32 | 47 | +7 |
8 | Artvin Hopaspor | 30 | 10 | 11 | 9 | 26 | 30 | 39 | -4 |
9 | Tokat Bld Plevnespor | 30 | 7 | 13 | 10 | 27 | 32 | 31 | -5 |
10 | Kahramanmaraşspor | 30 | 8 | 16 | 6 | 28 | 39 | 30 | -11 |
11 | Bulvarspor | 30 | 7 | 14 | 9 | 35 | 58 | 30 | -23 |
12 | Kırşehir Futbol SK | 30 | 7 | 15 | 8 | 26 | 48 | 29 | -22 |
13 | Bornova 1877 | 30 | 6 | 14 | 10 | 36 | 53 | 28 | -17 |
14 | 23 Elazığ Futbol Kulübü | 30 | 5 | 14 | 11 | 18 | 31 | 26 | -13 |
15 | Kuşadasıspor | 30 | 7 | 20 | 3 | 25 | 51 | 24 | -26 |
16 | Ergene Velimeşe | 30 | 6 | 19 | 5 | 17 | 50 | 23 | -33 |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
08/08/2025 | Antalyaspor | vs | Kasımpaşa |
08/08/2025 | Çaykur Rizespor | vs | Göztepe |
08/08/2025 | Eyüpspor | vs | Konyaspor |
08/08/2025 | Fatih Karagümrük | vs | Başakşehir FK |
08/08/2025 | Fenerbahçe | vs | Alanyaspor |
08/08/2025 | Gaziantep FK | vs | Galatasaray |
08/08/2025 | Kayserispor | vs | Beşiktaş |
08/08/2025 | Samsunspor | vs | Gençlerbirliği |
08/08/2025 | Trabzonspor | vs | Kocaelispor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
10/08/2025 | Bandırmaspor | vs | Sakaryaspor |
10/08/2025 | Bodrum FK | vs | Pendikspor |
10/08/2025 | Boluspor | vs | Van Spor FK |
10/08/2025 | Çorum FK | vs | Amed SK |
10/08/2025 | Erzurumspor FK | vs | Sivasspor |
10/08/2025 | Esenler Erokspor | vs | Adana Demirspor |
10/08/2025 | Hatayspor | vs | Keçiörengücü |
10/08/2025 | Iğdır FK | vs | Sarıyer |
10/08/2025 | İstanbulspor | vs | Serik Belediyespor |
10/08/2025 | Ümraniyespor | vs | Manisa FK |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
03/05/2025 | Batman Petrolspor | 2 - 0 | 24Erzincanspor |
03/05/2025 | İskenderunspor A.Ş. | 0 - 1 | Sarıyer |
03/05/2025 | Karaköprü Belediyespor | 5 - 1 | Isparta 32 Spor |
03/05/2025 | Beykoz Anadolu | 1 - 2 | GMG Kastamonuspor |
03/05/2025 | Adana 01 Futbol Kulübü | 4 - 2 | İnegölspor |
03/05/2025 | Fethiyespor | 0 - 4 | Sincan Belediye Ankaraspor |
03/05/2025 | Altınordu | 3 - 0 | Afyonspor Kulübü |
03/05/2025 | Altay | 3 - 0 | Kırklarelispor |
02/05/2025 | 1461 Trabzon FK | 0 - 0 | Kepezspor FAŞ |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
26/04/2025 | Artvin Hopaspor | 7 - 2 | Bulvarspor |
26/04/2025 | Muş Spor Kulübü | 3 - 0 | Anadolu Üniversitesi |
26/04/2025 | 23 Elazığ Futbol Kulübü | 1 - 1 | Kuşadasıspor |
26/04/2025 | Bornova 1877 | 1 - 0 | Kırşehir Futbol SK |
26/04/2025 | Karşıyaka | 2 - 0 | Bursaspor |
26/04/2025 | Tokat Bld Plevnespor | 3 - 1 | Silifke Belediye Spor |
26/04/2025 | Düzcespor | 2 - 2 | Belediye Kütahyaspor |
26/04/2025 | Ergene Velimeşe | 2 - 1 | Kahramanmaraşspor |