Türk Ordusu Kütahya-Eskişehir Muharebelerinde yenilmiş bulunmakla beraber, henüz yok edilememişti.

TBMM Hükümeti ise ne bir barış, ne de ateşkes önerisinde bulundu. 
Tersine toparlanmak, yeni strateji belirlemek için çok uzun mesafeli  stratejik çekilmeyi gerçekleştirdi. 

Yunanlılara güven gelmişti. 
Üstelik ingiltere Başbakanı Loyd George'un ağzıyla "Milli Türk Kuvvetlerini yenmiş bulunan

Yunanistan'ın Sevre Antlaşması esaslarıyla yetinemeyeceği" şeklinde ileri sürdüğü büyük vaatlerle

Yunanistan'ı yeniden kışkırtmaya devam ediyordu. 

25 Temmuz akşamına kadar Türk Ordusu SAKARYA NIN doğusuna çekilmesini tamamlamıştı. 

HAREKATIN CEREYAN TARZI : 
Harekât 4 safhada gelişmiştir. .

1 nci Safha : (14; 22 AĞUSTOS 1921)
Yunan ordusunun SAKARYA mevziileri ile temasa gelmesi için ileri harekâtı.

2 nci Safha : (22: 30 AĞUSTOS 1921)
Yunan ordusunun SAKARYA doğusunda savunan TÜRK Kuvvetlerine taarruzu ve güney kanattan kuşatma teşebbüsü. 

3 ncü Safha: (30 AĞUSTOS - 6 EYLÜL 1921)
Savunma mevziini kuşatamayan Yunan Ordusunun TÜRK savunma mevziini HAYMANA istikametinde yarma teşebbüsü. 

4 ncü Safha (8: 13 EYLÜL 1921)
Yunan Ordusunun SAKARYA batısına çekilmesi ve TÜRK Ordusunun karşı taarruzları.”

Konuya da başlık olan 2 nci Safhada Mangal Dağı hadisesi vardır. 

23 Ağustos 1921'de Yunan Ordusunun karşı taaruzuyla  Sakarya Meydan Muharebesi başlamıştı. 
23-24 Ağustos tarihi TÜRK İSTİKLAL SAVAŞI tarihine  MANGAL DAĞI  muharebeleri olarak geçmiştir. 

MANGAL DAĞI bölgesini savunmakla görevlendirilen 5 nci Tümen 3 Alay ileri  savunma bölgesi olarak tertiplenmişti. 
5 nci Tümen 24 Ağustos'ta, yapılacak bir Yunan taaruzunda tamamen yok olmasını 

önlemek maksadıyla bütün sorumluluğu

üzerine alarak Mangal dağını boşaltır. 

Bir raporla cephe komutanlığına bildirir. 

Kızılca kıyamet kopar. 
Öl ama mevziini terketme... ! 

24 Ağustos günü, Büyük Millet Meclisi Başkanı Başkomutan Mustafa Kemal, Mevzilerini terk eden 5 nci Tümen'e bir emir yayımlar. 
Kısaca, mevzilerinizi terk ettiniz; Onurunuzla şerefinizle  ölün ama ne olursa olsun o dağı geri alın.. 

İŞTE O EMİR
"5 nci Tümenin Mangal dağında bulunan mevzilerini elinde tutamadığı haber alındı. Bu olayı acemilik saymakla beraber sebep olanlar

hakkında hemen soruşturma yapılmasını emrettim. 
5 nci Tümenin bütün komutan, subay ve erlerinden, verilecek ilk emirle yıldırım gibi düşman üzerine atılmak ve

O'nu yok ederek ün ve onur kazanmalarını isterim.

Ordumuz her yerde taarruz ederek ve savunma yaparak düşmana üstün ve egemen olduğunu kanıtlamaktadır.

Hazırlığımız mükemmel ve tamamdır. Düşmanın Anadolu içerisinde behemahal yok edileceği kesin olan bu günlerde,

birliklerimizin en büyük fedakârlık ve çaba göstermeleri hem ihmal edilemez bir zorunluluk ve hem de bir dinsel görev ve hamiyettir.

Hata eden her kim olursa olsun hemen yasaya çarptırılmak için hiç bir zaman duraksama gösterilmeyecektir.

Bu emir 5 nci Tümenin bütün er ve subayları toplanarak okunacak, okunduğu ve duyurulduğu

Batı Cephesi Komutanlığından bana bildirilecektir. 

24 Ağustos 1921
Büyük Millet Meclisi Başkanı Başkomutan
Mustafa Kemal''

Turgut Özakman "Şu Çılgın Türkler'' Kitabında ise olayı şöyle anlatmaktadır.
 
" BU KÖTÜ HABER Cephe Karargâhını ayağa kaldırdı. Albay Asım Bey avaz avaz bağırıyordu:

"Bu nasıl iş? Adamlar köprü kuruyor, taburları, hayvanları, topları geçiriyor. Bizim gözetleme postaları uyuyor.

Olmaz böyle şey!" Daha bu haberin yarattığı telaş geçmeden 5. Tümen'in de Mangal Dağı'nı bıraktığı öğrenildi.

Donup kaldılar.
M. KEMAL PAŞA İsmet Paşa'nın yüzüne baktı: "Daha ilk adımda iki kanadımızdan birden darbe yemişiz. "Öyle."

"Sakarya'yı aşan birliği durdururuz. Ama Mangal Dağı'nın elden gitmesi güneyde savunmamızı çok kötü etkileyecek."

"Fırtınanın cepheyi allak bullak ettiği anlaşılıyor. Ama bu savaş mazeret kaldırmaz tabii. Soruşturma açtırdım.

"Soruşturma bitene kadar tümen komutanını görevden çek."

Bunu da bütün orduya duyur." "Anladım. Başüstüne."
İsmet Paşa 5. Tümen Komutanı Yarbay Kenan Dalbaşar'ı o gün görevden aldı. Başkomutan da sert bir genelgeyle

Mangal Dağı'nın terk edilmesini kınadı. Başkomutan'ın Kenan Bey'le Selahattin Adil Bey'in idam edilmelerini istediği,

İsmet Paşa'nın ricası üzerine affettiği söylendi ama cephe söylentisi olarak kaldı, doğrulanmadı.

MANGAL DAĞI'nı kaybetmenin acısı 2. Grubun içine çökmüştü. Dağı geri alabilmek için öğleye doğru taarruz ettiler

ama sonuç alamadılar. Dağı işgal eden Yunan 1. Tümeni'nin savunma düzenini aşamadılar.

Fevzi Paşa 2. Grup Karargâhına öfkeyle geldi. Grup Komutanı Albay Selahattin Adil ve karargâh subaylarına

ilk sözü, "Hata ettiniz.." oldu, "..Mangal Dağı güney kanadımızın kilidiydi. Orayı ne pahasına olursa olsun korumalıydınız.

Artık çok dikkatli ve sakin olun, iyi dövüşerek bu hatayı unutturun."

O kesimi yeniden düzenledi. 2. Grubu biraz daha doğuya kaydırdı. İkinci önemli mevzi olan Türbe Tepe'nin savunulmasını

Yusuf İzzet Paşa'nın 3. grubuna verdi...

"Dağ deyip geçme."

7 gün 7 gece Türk ve Yunan Orduları boğaz boğaza çarpışmış ,stretejik konumu çok önemli Mangal dağı

bir çok kez el değiştirmiş nihayetinde Türk'ün gücü karşısında tutunamayan Yunan Ordusundan MANGAL DAĞI

alınmış ve böylece;MANGAL DAĞI,TÜRE Tepe,YAMAK,GEDİKLİ,BEYLİKKÖPRÜ  muharebeleriyle ismi geçen

bu savaşlarda Ankara yolu düşmana açılmamıştı.

Şehitlerimize saygıyla..

Ayhan Bayırlı