Kazakistan’da anayasal reform kapsamında yapılan referandumda, oy kullanma işlemi yerel saatle 20.00’de sona erdi.

Ancak ülkenin batı bölgesindeki illerde saat farkından dolayı sandıklar bir saat gecikmeli kapandı.

Kazakistan'ın 12 bölgesinde 8 bin 89 sandıkta oy kullanıldı. Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu Sözcüsü Muhtar Yerman, ülkede kayıtlı 11 milyon 734 bin 642 seçmenden 8 milyon 30 bin 739’unun sandık başına gittiğini açıkladı.

Yurt dışında bulunan vatandaşlar da büyükelçilik ve konsolosluklarda oy verme hakkını kullandı. Böylece anayasa referandumuna halkın katılımı yüzde 68,44 oldu.

33 maddede değişiklik öngörülüyor

Referanduma ilişkin ön sonuçlarının bu gece yarısı açıklanması bekleniyor.

Referandumda "evet" oyunun çıkması durumunda en son 1995'te kabul edilen mevcut anayasanın 30'dan fazla temel maddesinin değiştirilmesi ve bu sayede bu yıl ocak başında çıkan kitlesel olaylar sonrası ülkede yönetim sisteminin yeniden inşası hedefleniyor.

"Yeni Kazakistan’da halkın idaresi biraz daha ön plana çıkarılıyor"

Yani 19 milyon nüfuslu ülkede 11 milyon 734 bin 642 kayıtlı seçmenin yaklaşık 8 milyonu sandığa gitmiş oldu. 

Sandıkların başında farklı uluslararası kurum ve kuruluşlardan gelen 272 gözlemci bulundu. AGİT ve TÜRKPA gözlemcileri de süreci yerinde takip etti.

Türkpa Gözlem Heyeti Başkanı ve Ak Parti Karaman Milletvekili Recep Şeker, "Biz geldiğimizden bugüne kadar meclis başkanlarıyla, senato başkanlarıyla, merkezi seçim kurulu başkanlarıyla ve yönetim kuruluyla sürecin nasıl geliştiğinin bilgilendirmelerini aldık.Yeni Kazakistan’da halkın idaresinin biraz daha ön plana çıkarıldığını görmekteyiz" dedi.

Böylece Kazakistan, 27 yıl aradan sonra “yeni Kazakistan” olarak adlandırılan yeni dönemi başlatmak için ülke tarihinde ikinci kez anayasa referandumu düzenlemiş oldu.

2022'nin ocak ayı başında çıkan kitlesel olaylar sonrası ülkede yönetim sisteminin yeniden inşası için gerçekleştirilen referandum ile hayata geçen değişiklikler başlıca şunlar: 

• Anayasada "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları devletin mülkiyetindedir" maddesi "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları halka aittir" olarak değişecek.
• İdam cezası tamamen kaldırılacak. 
• Kazakistan Cumhurbaşkanı, Anayasa Konseyi, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Komisyonu, Sayıştay başkanları, üyeleri, hakimler, kolluk kuvvetleri çalışanları, milli güvenlik güçleri ve askeri personel görevleri sürdüğü sürece siyasi partiye üyesi olamayacaklar.
• Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine ve kamu ortaklığındaki şirketlerin yönetimine getirilmesi yasaklanacak.
• Devlet başkanının büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin kararlarını iptal etme yetkisi kaldırıldı. Bu şekilde parlamentonun yetkileri arttırıldı ve mevcut süper başkanlık yönetim sistemi son bulacak.
• Cumhurbaşkanının parlamentonun üst kanadı senatoya atadığı milletvekili sayısı 15’ten 10’a düşürülecek. Bunların 5’i Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek. 
• Kanunları kabul etme yetkisi sadece parlamentonun alt kanadı mecliste olacak. Söz konusu reformla yetkilerinin genişletileceği mecliste tüm toplum tabakasının temsil edilmesi için nispi temsil sistemi uygulanacak.
• Ayrıca daha önce büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin cumhurbaşkanı tarafından atandığı ülkede, bundan sonra söz konusu adayların ilk önce yerel meclis milletvekillerince onaylanması gerekecek.
• Meclisin devlet bütçesini sorgulama fonksiyonu genişleyecek.
• Kazakistan insan hakları ombudsmanı ile ilgili madde eklenecek. Böylece, ombudsman görevi bağımsızlaştırılacak ve görevi boyunca senatonun onayı olmadan tutuklanamayacak.
• Kazakistan’ı 28 yıl yönettikten sonra mart 2019’da görevinden istifa eden kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in anayasal statüsünün yer aldığı Birinci Cumhurbaşkanı'na ilişkin kanun da yürürlükten kalkacak.